آشنایی با زیورآلات زنان قوم ترکمن ایران

زیورآلات زنان قوم ترکمن؛ زیورآلات زنان قوم ترکمن، یکی از آثار هنری و صنایع دستی مردم ترکمن است که عمدتاً مختص زنان می‌باشد. این زیورآلات اغلب از جنس نقره ساخته می‌شود که به همین دلیل، این صنعت گاهی به عنوان “نقره‌کاری” نیز شناخته می‌شود. علاوه بر نقره، از فلزات دیگری مانند برنج و ورشو نیز برای ساخت زیورآلات استفاده می‌شود. همچنین، زیورهای نقره‌ای ممکن است از ورقه‌های طلا و آب‌طلا تزیین شوند.

زمانی که قیمت نقره در مقایسه با طلا کمتر بود، زیورآلات نقره‌ای به دلیل قیمت مقرون به صرفه‌تر آن برای استفاده عمومی مورد توجه بیشتری قرار می‌گرفت. همچنین، محدودیت‌های دینی در استفاده از طلا برای مردان در اسلام نیز از دلایل دیگری برای استفاده از زیورآلات نقره‌ای بوده است. امروزه، این زیورآلات علاوه بر استفاده در بازارهای داخلی، به بازارهای خارجی نیز صادر می‌شوند که در صورت بهره‌وری و ساماندهی، می‌تواند به عنوان یکی از تولیدات صادراتی منطقه شناخته شود و از نظر اقتصادی موثر باشد. علاوه بر این، این صنعت می‌تواند منجر به ایجاد اشتغال زیادی در جامعه شود.

اطلاعات دقیقی درباره تاریخ زیورسازی در میان ترکمن‌ها وجود ندارد، اما ادبیات شفاهی و داستان‌های مکتوب اخیر نشان دهنده استفاده از زیورآلات نقره‌ای در بین ترکمن‌ها است. همچنین، فن زیورسازی به عنوان یکی از تکنیک‌های مورد استفاده در هنر ترکمن نقل شده است.

ساخت زیورآلات ترکمن در کارگاه‌های استادان نقره‌کار با استفاده از ابزارها و تکنیک‌های خاصی صورت می‌گیرد.

زیورآلات ترکمن بر اساس نوع کاربرد آن‌ها به شش گروه مختلف تقسیم می‌شوند. این گروه‌ها عبارت‌اند از:

1. زیورهای سر و پیشانی
2. زیورهای گوش
3. زیورهای گردن و سینه
4. زیورهای مچ دست
5. زیورهای انگشت

هر یک از این گروه‌ها شامل زیورهای متنوعی هستند که به تشریح و بررسی هر یک از آن‌ها می‌پردازیم.

زیورهای سر و پیشانی

زنان ترکمن برای زینت بخشیدن به سر و پیشانی خود از برخی زیورآلات بهره می‌جستند. مهمترین آن‌ها به شرح زیر می‌باشد:

• سربند آلین‌دانگی: پس از ازدواج، دختران ترکمن به جای کلاه، از سربندهای خاصی استفاده می‌کنند که به شیوه‌ای خاص دور سر آنها پیچیده می‌شود. این سربند عموماً با نام “آلین‌دانگی” شناخته می‌شود. سربند زنان ترکمن معمولاً از پارچه‌های قرمز و به شکل مربعی است که به صورت نواری چند لایه درآورده شده و در دو سر بسته می‌شود. زیورهایی نیز به نام “خازاوا شای” روی این سربند دوخته می‌شود.
• سربند اگمه: این سربند بزرگتر و بلندتر از سربند زنان یموت و دیگر طوایف است. از پوشال جارو برای ساختن این سربند استفاده می‌شود و دور آن با پارچه ابریشمی دوخته می‌شود. اگمه معمولاً از نقره ساخته شده و به طول 33 سانتیمتر و ارتفاع 15 سانتیمتر می‌رسد. روی آن نگین‌هایی از عقیق و سنگ‌های گرانبها رویت می‌شود و شرابه‌هایی در لبه پائینی و دو طرف آن قرار می‌گیرد. این سربند به طور معمول با نام “شِلپه” نیز شناخته می‌شود.
• قبه (قبّا): این زیور به شکل نیمکره‌ای است که دور آن شرابه‌هایی آویزان هستند. روی این شرابه‌ها نگین‌هایی از عقیق و سایر سنگ‌های گرانبها قرار می‌گیرد. بر روی نیمکره با سیم‌های نقره‌ای بافته شده به نام “سیم بورما” تزئین می‌شود. “قبّا” به کلاه‌های “بؤروک” دوخته شده به صورت خاصی متصل می‌شود. این زیور دارای “قولاق‌چا” و “ینگسه‌لیک” نیز است. “قولاق‌چا” زیوری است که به شکل مستطیلی و با نگین‌های رنگی مرصع شده و به دو طرف سر آویزان می‌شود. این بخش از زیور اغلب از تکه‌های هندسی که به هم وصل شده و با زنجیر متصل شده‌اند، تشکیل شده و معمولاً تا سرشانه‌ها می‌رسد. “ینگسه‌لیک” نیز به شکل مستطیلی است و در پشت سر آویزان می‌شود. این زیور به طرح‌های مختلفی شناخته شده و به کلاه دوخته می‌شود.

زیورهای گوش

شاید مشهورترین‌ زینت گوش در زنان ترکمن همان گوشواره باشد که به آن قولاق حالقا گفته می‌شود. گوشواره‌های زنان یموت به شکل دایره و گوشواره‌های زنان تکه به شکل مثلث طراحی می‌شوند.

در گوشواره‌های دایره‌ای، نیمی از دایره با صفحه‌ای از نقره مطلی پوشیده می‌شود که روی آن طرح‌ها و نقوشی حک شده و نگین‌هایی بر روی آن قرار می‌گیرد. نیمی دیگر از دایره خالی است و با استفاده از سیمی نیم دایره‌ای محیط دایره مشخص می‌شود. این سیم از طریق سوراخ گوش عبور داده می‌شود. سر سیم کوچک به شکل یک چنگال در بالای نیم دایره پائینی قفل می‌شود. برخی از این گوشواره‌ها به اندازه‌ای بزرگ و سنگین هستند که برای جلوگیری از آسیب به نرمه گوش، با بندی از بالای گوش آویزان می‌شوند. طرح و نقوش متنوعی در گوشواره‌ها دیده می‌شود از جمله شاخ قوچ، نوک پرنده، سر پرنده، پرنده با بال گشوده، قندیلی، سر مار، ستاره و هلال.

زیورهای گردن و سینه (گردنبند و یا سینه‌ریز):

گردنبند یا سینه‌ریز در زنان ترکمن انواع مختلفی دارد. برخی از مهمترین زیورهای گردن و سینه در زنان ترکمن عبارتند از:

• گردنبند گُل یقه: این زیور زنان ترکمن که در گذشته به عنوان نقش دکمه یقه پیراهن استفاده می‌شد، امروزه به صورت جداگانه با نخ به گردن بسته می‌شود. شکل گل یقه دقیقاً شبیه به شکل کوچک سپر است و به جای دسته سپر، در پشت آن برجستگی‌ای وجود دارد که در جادکمه یا نخ یقه قرار می‌گیرد. گل یقه دارای چند ردیف نگین از عقیق و فیروزه است که در اشکال دایره‌ای، شش‌ضلعی و مستطیل دیده می‌شود.
• گردنبند بیقاو (طوق): این زیور یک حلقه بزرگ مانند طوق است که یک طرف آن با گیره یا لوله باز و بسته می‌شود و در قسمت جلوی گردن قرار می‌گیرد. روی آن طلاکاری شده و نگین‌هایی نیز بر روی آن قرار می‌گیرد و برخی از آن با شرابه‌هایی تزئین شده است.
• زیور گردن تومار: این زیور آویزه گردنی به شکل مثلثی طراحی شده و بر روی قاعده‌اش یک استوانه توخالی لحیم‌کاری شده است. برخی از تومارها بزرگ هستند و به جزئیات مستطیل و مربعی نیز دارند که با زنجیر و زنگوله به هم متصل شده‌اند. این زیور با بند پارچه‌ای یا نخی یا بند مهره‌دار از گردن آویخته می‌شود و روی آن نیز نقوش و طرح‌هایی حک شده است. در بخش استوانه‌ای تومار که باز و بسته می‌شود، انواع دعا و طلسم قرار می‌گرفت. از این تومارها برای انتقال یادداشت‌های مهم توسط پیک‌ها استفاده می‌شده است.
• داغدان: این زیور از چوب درخت داغداغان ساخته می‌شود که در بین ترکمن‌ها محسوب می‌شود. طرح چوب داغداغان در نقره‌کاری تبدیل به زیوراتی شده که با زنجیر و زنگوله و شرابه تزئین شده‌اند.

زیورهای مچ دست

بیله‌زیک یا النگو، یکی دیگر از زیورآلات زنان قوم ترکمن می‌باشد. بیله زیک یک دستبند بزرگ و قدیمی است که از دو سر در پشت دست به هم می‌رسد و در میانه باز است. دو طرف این قسمت دارای دندانه‌هایی است که برای بستن دستبند به دست استفاده می‌شود. این دستبند با استفاده از سیم‌های نازک به شکل ملیله کاری یا برجسته‌کاری ساخته می‌شود و در هر قسمت از آن نگین‌ها نیز قرار می‌گیرد. بزرگترین دستبندها دارای پنج قسمت و هر کدام از آنها دارای پنج ردیف نگین هستند. قطر دایره آن‌ها در قسمت بالای دست نسبت به قسمت مچ دست بزرگتر است. این دستبندها به “بأش قوشمالی بیله‌زیک” معروف هستند. کوچکترین بیله‌زیک از یک قسمت تشکیل شده است.

زیورهای انگشت

یکی دیگر از زیورآلات زنان قوم ترکمن، زیور‌های مربوط به انگشت می‌باشد. زنان ترکمن معمولاً یک انگشتر را در یک انگشت می‌بندند، اما گاهی اوقات از چندین انگشتر که با زنجیر به هم متصل شده‌اند نیز استفاده می‌کنند. به این نوع انگشترها “کوکن‌لی یوزوک” گفته می‌شود. گاهی این انگشترها به جای اتصال به هم، با زنجیرهایی به دستبند نیز وصل می‌شوند و در این صورت روی دستبند قرار می‌گیرند. انگشتر زنان ترکمن اغلب از یک نگین بزرگ تشکیل شده است که از جنس عقیق و سایر سنگهای قیمتی ساخته می‌شود.

محصولات سنگ اصل و معدنی

آیا به دنبال سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی با کیفیت عالی هستید؟ آیا به دنبال جواهراتی هستید که قدمت تاریخ را با خود به همراه داشته باشند؟ سری به سایت جواهری عتیق بزنید و دنیایی از زیبایی و ارزش را کشف کنید!

جواهری عتیق با افتخار به شما مجموعه‌ای از سنگ‌های اصل و معدنی با کیفیت بی‌همتا را ارائه می دهد. از الماس گیرا تا یاقوت گران‌قیمت و عقیق محبوب!

چرا جواهری عتیق؟

• کیفیت بی نظیر: تمامی محصولات ما از سنگ‌های اصل و معدنی با کیفیت برتر تولید می‌شوند، تا شما بتوانید بهترین را انتخاب کنید.
• تاریخچه و زیبایی: هر سنگ در اینجا یک داستان دارد. با انتخاب یک جواهر از جواهری عتیق، شما گذشته را با خود حمل می‌کنید.
• قیمت مناسب: ما باور داریم که هرکسی باید به زیبایی دسترسی داشته باشد. به همین دلیل، جواهری عتیق قیمت‌های اقتصادی و مناسب ارائه می‌دهد.

از این پس، لحظه‌های خاصتان را با جواهری عتیق زیبا کنید. برای مشاهده و خرید محصولات سنگ اصل و معدنی، به سایت جواهری عتیق مراجعه کنید.